Ita Heinze-Greenberg: Erich Mendelsohn … ze života / Biografisches

SPOK vydává v českém jazyce esejisticky podaný životopis významného architekta Ericha Mendelsohna.

Ita Heinze-Greenberg:
Erich Mendelsohn: … ze života  / Erich Mendelsohn: Biografisches

Koncepce a editoři Tadeáš Goryczka a Jaroslav Němec
Text Ita Heinze-Greenberg
Překlad z němčiny Jaroslava Burkertová a Jitka Kňourková
Překlad popisek k fotografiím z němčiny Radovan Charvát
Překlad resumé Matthew Sweney (angličtina),
Martyna Radłowska – Obrusník (polština)
Jazyková korektura Martina Dragonová, Radovan Charvát
Odborná redakce Martin Strakoš
Graficky upravil a sazbu provedl Jaroslav Němec
Vytiskla tiskárna Printo, s. r. o., Ostrava – Poruba
Vydání první, Ostrava 2012
Vydal SPOK – spolek pro ostravskou kulturu, o. s.
kabinetarchitektury.cz
ISBN 978-80-87508-06-0

Cena: 499 Kč (DPC)
Knihu lze objednat na adrese: info@kabinetarchitektury.cz

 

Na vydání publikace finančně přispěly: Česko-německý fond budoucnosti Nadace české architektury a David Feltl

Die Herausgabe dieser Publikation wurde aus Mitteln des Tschechisch-Deutschen Zukunftsfonds, der Stiftung der tschechischen Architektur gefördert, und David Feltl

 

Publikace je rozdělena do patnácti krátkých kapitol, pojednávajících z různých pozic o životní dráze a tvorbě tohoto německého architekta, narozeného roku 1887 ve východopruském Allensteinu, nyní polském Olštýně, a umírajícího v roce 1953 v americkém San Francisku. Složitý osud německého Žida z Východního Pruska vyjadřují i názvy jednotlivých kapitol, například Orientálec z Východního Pruska, Luisa, Skici, Einsteinova věž, „Bakchanálie“, Palác Columbus, Středomoří, Jeruzalém, Mecenáš, Amerika, „Literáti“. Závěr tvoří chronologický přehled Mendelsohnova života a seznam literatury. V textu jsou uveřejněny jeho skici, v samostatné příloze barevné skici a fotografie vybraných staveb s důrazem na Mendelsohnovy realizace v Polsku a České republice.

Autorka postupuje chronologicky, zároveň ale mění v jednotlivých kapitolách zaměření svého vyprávění, podobně, jako se měnily životní osudy architekta.

V úvodu knížky se věnuje Mendelsohnovým začátkům, rodinnému prostředí, pojednává o jeho ženě Luise, rozené Maasové, s níž měla možnost se na sklonku Luisina života setkat. Uvažuje o hlubokém vztahu manželů Mendelsohnových a roli, jakou tento vztah zaujímal v architektově tvorbě. Zabývá se genezí Mendelsohnových skic, příznačných pro dílo autora snad nejvíce ze všech světových architektů. Sleduje korespondenci, kterou posílal své ženě po celou dobu jejich společného života a komentuje peripetie odborné reflexe jeho díla. Erich Mendelsohn od mládí směřoval k umělecké tvorbě. Miloval nejen architekturu, ale také hudbu, malířství i literaturu.

Přesto se k umění dostával obtížně, neboť jeho otec předpokládal, že syn se bude věnovat obchodu. Po krátkých pokusech o zaměstnání a studium národního hospodářství přešel na techniku v Berlíně-Charlotenburgu a posléze na techniku v Mnichově, kde studoval architekturu u Theodora Fischera. Zde se zapojil do bouřlivého uměleckého života, poznal členy skupiny Der Blaue Reiter a vytvořil svá první díla. V téže době začal experimentovat s kresbou. Usiloval o to, aby vyjádřil skicou co nejlépe dynamickou podstatu zamýšlené stavby.

Tuto svou zálibu rozpracoval v zákopech první světové války. Po návratu z fronty představil své náčrtky v berlínské galerii Paula Cassirera. Jsou to jeho první zásadní příspěvky k vývoji světové architektury. Tehdy navrhl svou nejznámější stavbu – Einsteinovu věž v Postupimi u Berlína. V průběhu 20. let následovaly projekty obchodních domů, kancelářských budov a vil v Berlíně, Stuttgartu, Saské Kamenici, Vratislavi, Glivicích a dalších městech v Německu, ale i v sovětském Rusku aj. Jeho poslední stavbou na evropském kontinentu se stal obchodní dům Bachner v Moravské Ostravě z let 1932-1933.

Emigrace stála na začátku složité anabáze. E. Mendelsohn několik let působil v Londýně a zároveň v Jeruzalémě, odkud roku 1941 emigroval do Spojených států amerických. Tam zprvu obtížně hledal možnosti uplatnění. Teprve po válce se mu podařilo již jako americkému občanovi zakotvit v USA naplno: projektuje synagogy, přednáší na univerzitách, připravuje se k napsání knihy o architektuře.

Zanechané dílo představuje zásadní příspěvek k vývoji světové architektury minulého století. To dokládají i literární ohlasy jeho tvorby a zájem o Mendelsohnův život i jeho tvorbu až do současnosti.

Ita Heinze-Greenberg, autorka knížky, historička umění, v době vzniku rukopisu působící jako přednášející Institutu dějin a teorie architektury na ETH v Curychu, patří mezi přední znalkyně tvorby Ericha Mendelsohna.

 

STRESZCZENIE

Biografia Ericha Mendelsohna, opracowana przez Itę Greenberg w formie esejów, jest podzielona na piętnaście krótkich rozdziałów opisujących z różnych punktów widzenia drogę życiową i twórczość architekta, urodzonego w 1887 roku we wschodniopruskim Allensteinie (obecny Olsztyn) i zmarłego w 1953 roku w San Francisco. Ita Heinze-Greenberg, autorka książki, historyk sztuki, a wówczas wykładowca Instytutu Historii i Teorii Architektury na ETH w Zurychu, należy do czołowych znawców twórczości Ericha Mendelsohna. Publikacja „Erich Mendelsohn notatki z życia” jest wersją poszerzoną eseju biograficznego, który w roku 2006 zamówiła i wydała w języku polskim Fundacja Kultury Borussia w rodzinnym mieście Mendelsohna – Olsztynie. Już same tytuły poszczególnych rozdziałów zaznaczają etapy zawiłych losów niemieckiego architekta żydowskiego pochodzenia, przedstawione w osobnych esejach, na przykład – Orientalista z Prus Wschodnich, Luisa, Szkice, Wieża Einsteina, Bachanalia, Dom Kolumba, Basen Morza Śródziemnego, Jerozolima, Mecenas sztuki, Ameryka, Literaci. Pracę zamyka chronologiczny przegląd z życia Mendelsohna i literatura. W tekście są opublikowane jego szkice, a w suplemencie – kolorowe szkice i fotografie wybranych budynków, z zaakcentowaniem realizacji znajdujących się obecnie na terenach należących do Polski i Republiki Czeskiej.

W poszczególnych rozdziałach autorka przedstawia w sposób chronologiczny kolejne problemy, podobnie jak nastawały w życiu architekta. We wstępie do książki skupia się na początkach kariery Mendelsohna, jego rodzinie, jego żonie Luisie (z domu Maas), z którą miała możliwość pod koniec życia Luisy się spotkać. Rozważa głębokie uczucie, łączące małżeństwo Mendelsohnów, i rolę, jaką ta relacja odegrała w twórczości architektonicznej Ericha. Kluczowy rozdział zajmuje się genezą szkiców Mendelsohna, niezwykle charakterystycznych, wyróżniających się wśród szkiców innych światowych architektów. Autorka śledzi korespondencję, którą utrzymywał ze swoją żoną i komentuje fachowe, krytyczne uwagi o dziele.

Erich Mendelsohn od dzieciństwa miał inklinację do twórczości artystycznej. Kochał nie tylko architekturę, lecz także malarstwo i literaturę. Pomimo to kontakt ze sztuką miał utrudniony, jego ojciec bowiem zakładał, że syn poświęci się handlowi. Po krótkich próbach zatrudnienia i studiowania ekonomii przeszedł na politechnikę w Berlinie Charlottenburgu, a potem do Monachium, gdzie studiował architekturę u Theodora Fischera. Tu też włączył się w burzliwe życie artystyczne, poznał członków grupy Der Blaue Reiter i rozpoczął niezależną twórczość po zrobieniu dyplomu w 1912 roku. Zaprojektował scenografie na bal Święta Prasy. Razem z Wasylem Kandinskim rozwijał plany odbudowy monachijskiego teatru artystycznego. To wszystko przerwała zawierucha I wojny światowej. W okopach na froncie wschodnim, a potem na piekielnym froncie zachodnim rozpoczął eksperymentować z rysunkiem. Starał się, by jego szkic jak najlepiej przekazywał dynamiczną istotę zamierzonej budowli. Po powrocie z frontu przedstawił swoje szkice w berlińskiej galerii Paula Cassirera. To właśnie jest jego pierwszy zasadniczy wkład w rozwój światowej architektury. Wtedy też zaprojektował najsłynniejszą swoją budowlę – Wieżę Einsteina w Poczdamie koło Berlina. W latach dwudziestych realizował projekty domów handlowych, biurowców, willi w Berlinie, Stuttgarcie, Chemnitz, Gliwicach, we Wrocławiu i w innych miastach ówczesnych Niemiec, a nawet w Rosji Radzieckiej. Jego ostatnią budowlą na kontynencie był dom handlowy Bachner w Morawskiej Ostrawie z lat 1932–1933.

Jego emigracja w 1933 roku rozpoczęła kolejny etap życia. E. Mendelsohn parę lat pracował w Londynie i równocześnie w Jerozolimie, skąd w 1941 roku wyemigrował do USA. W obydwu państwach – Wielkiej Brytanii i Palestynie – zostawił po sobie wybitne ślady architektoniczne. W USA – początkowo nie bez trudności – próbował znaleźć zajęcie. Dopiero po zakończeniu wojny udało mu się, już jako obywatelowi USA, ustabilizować swoją sytuację – w tym okresie projektował synagogi, wykładał na uniwersytetach, przygotowywał się do napisania książki o architekturze. Jego spuścizna stanowi zasadniczy wkład w rozwój światowej architektury minionego stulecia. Dokumentują to zarówno liczne opracowania jego twórczości, jak i zainteresowanie jego życiem oraz dziełem po dzień dzisiejszy.

 

SUMMARY
The essayistic biography provided by Ita Heinze-Greenberg is divided into fifteen short chapters, treating from various positions the life story of the German architect Erich Mendelsohn, who was born in 1887 in the East Prussian town of Allenstein (today’s Olsztyn, in Poland), and who died in San Francisco in 1953. Ita Heinze-Greenberg, author of the book, an art historian, and lecturer at the Institute for the History and Theory of Architecture at the ETH Zürich, is one of the leading experts on the works of Erich Mendelsohn. The submitted volume Erich Mendelsohn…biographical notes from life is an extended version of a biographical essay which in 2006 was commissioned and published in Polish by the Borussia cultural foundation in Mendelsohn’s birthplace of Olsztyn. The complicated fate of a German Jew from East Prussia is even expressed in some of its chapter titles, such as An Orientalist from East Prussia, Luise, Sketches, The Einstein Tower, “Bacchanalia”, Columbus House, The Mediterranean, Jerusalem, The Patron, America, “The Literati”. The conclusion is made up of a chronological overview of Mendelsohn’s life and a bibliography. In the text his sketches are published, with a separate addendum of colour sketches and photographs of selected buildings, with an emphasis on Mendelsohn’s projects in Poland and the Czech Republic.

The author proceeds chronologically, at the same time in individual chapters she changes the line aim of her narrative, just as fate changed the life of the architect. The book’s introduction is dedicated to Mendelsohn’s beginnings, family background, and a discussion with his wife Luise née Maas, whom the author was able to visit at the end of her life. A description of the deep relationship between the Mendelsohns follows, focussing the role Luise played in his architectural work. A decisive chapter is dedicated to the genesis of Mendelsohn’s sketches, characteristic of the work of this architect, perhaps more so than any other world architect. The author follows the correspondence which Mendelsohn kept up with his wife throughout their entire life together and comments on the peripeteia of professional criticism on his work.

Erich Mendelsohn had a specific interest in arts from his early youth. He loved not only architecture but also music, painting and literature. In spite of this he arrived at architecture with difficulty, for his father had predicted that his son would dedicate himself to business. After brief attempts at employment and studying national economics, he switched to architecture in Berlin-Charlottenburg and later in Munich, where he studied under Theodor Fischer. There he took part in the turbulent artistic life, met members of the group Der Blaue Reiter, and started independent work after his diploma in 1912. He got involved in designing press festivals and together with Wassily Kandinsky he developed plans to re-establish Munich’s artist theatre. All this came to an halt with the outbreak of World War I. It was during the war in the trenches at the Russian front, later at  the hellish West front, that he experimented with drawing. He aspired to express himself via sketching the most dynamic essential of the imagined building. After returning from the front, he showed his drawings at the Berlin gallery of Paul Cassirer. These were his first radical contributions to the development of world architecture. At the time he came up with his most famous building – the Einstein Tower in Potsdam, near Berlin. In the course of the 1920s followed projects for department stores, office buildings and villas in Berlin, Stuttgart, Chemnitz, Wroclaw, Gliwice and other cities in Germany, but also in Soviet Russia and elsewhere. His last work on the European continent was the Bachner department store in Ostrava (1932-1933).

His emigration in 1933 formed a difficult anabasis from the start. Mendelsohn worked for several years in London and at the same time in Jerusalem. In both countries – England and Palestine – he left remarkable architectural traces. In 1941 he moved to the United States. At first it was difficult for him to find employment there. It was not until after the war that, as an American citizen, he fully established roots: he designed synagogues, lectured at universities, and prepared the writing of books on architecture. This abandoned work represents an essential contribution to the development of world architecture in the past century. This is proven also by literary reviews of his work and the interest in Mendelson’s life and works to the present day.

Share Button